Zastosowanie Efektywnych Mikroorganizmów w hodowli bydła

Fizjologiczna i anatomiczna „niedoskonałość” krów, czyni je podatnymi na choroby układu oddechowego, choroby metaboliczne, czy stłuszczenie wątroby. Jedną z metod zapobiegania tym komplikacjom jest stosowanie „żywych mikroorganizmów” w żywieniu krów. Wieloletnie obserwacje kliniczne wskazują na korzystne efekty stosowania u różnych gatunków zwierząt suplementów żywieniowych opartych na żywych mikroorganizmach. W stadach krów, gdzie w żywieniu stosowano dodatek żywych mikroorganizmów obserwowano niższą zachorowalność oraz lepsze efekty produkcyjne.

W dostępnych na rynku preparatach zawierających żywe mikroorganizmy przeznaczonych dla przeżuwaczy występują preparaty zawierające żywe drożdże (np. Bio Sacch) lub żywe bakterie (np. Probios), preparaty złożone zawierające bakterie i drożdże (np. EM – Probiotyk) oraz preparaty zawierające prebiotyki i probiotyki. Niewątpliwą zaletą stosowania preparatów zawierających żywe mikroorganizmy jest ich dawkowanie, szerokie zastosowanie dla różnych grup wiekowych zwierząt oraz brak karencji zarówno dla mleka jak i mięsa. Po 1-2 miesiącach stosowania dawki nasycającej, która ma na celu stabilizację przedżołądków, zalecane jest stosowanie dawki podtrzymującej zamykającej się w 1/2 dawki początkowej. W praktyce największym zainteresowaniem cieszą się preparaty zawierające drożdże, bez ich rozróżniania na żywe i martwe (autolizowane), czy też produkty ich metabolizmu. Zaletą suplementów zawierających żywe drożdże jest ich wysoka koncentracja i dlatego stosowane są w niskich dawkach – 10-30 gram/na sztukę/ na dzień, w porównaniu do metabolitów drożdży, których dzienna porcja zalecana jest w ilości 200 – 500 gram/na sztukę/na dzień. Przy stosowaniu żywych drożdży należy pamiętać o ich wrażliwości na wysokie temperatury otoczenia oraz pH środowiska żwacza (niskie pH w kwasicy żwacza je unieczynnia).

Zakres działania tych mikroorganizmów jest bardzo szeroki i wielopłaszczyznowy (nie ograniczony wyłącznie do przewodu pokarmowego):

• produkcja substancji o działaniu przeciwbakteryjnym (kwasy, bakteriocyny, antybiotyki)
• pobudzanie do wzrostu innych korzystnych mikroorganizmów
• hamowanie wzrostu bakterii chorobotwórczych
• produkcja lub stymulacja enzymów ułatwiających trawienie
• unieszkodliwianie i metabolizm związków niekorzystnych np.mikotoksyn, kwasu mlekowego
• pobudzanie odpowiedzi immunologicznej gospodarza tzw. odporność miejscowa błon śluzowych
• zapobieganie chorobom metabolicznym np. kwasicy

Charakterystyka preparatu EM-Probiotyk
EM-Probiotyk jest płynnym naturalnym produktem, który pomaga utrzymać naturalną równowagę mikroflory przewodu pokarmowego oraz warunkuje prawidłową aktywność enzymów trawiennych. W swoim składzie zawiera żywe bakterie Lactobacillus casei, Lactobacillus plantarum – 5 x 106 CFU/ml, żywe drożdże Saccharomyces cerevisiae – 5 x 103 CFU/ml oraz melasę trzcinową (CFU – ang. colony forming unit – jednostka tworząca kolonię). Dodatek melasy powoduje, że suplement ten jest chętnie spożywany przez zwierzęta niezależnie od wieku. Preparat jest dopuszczony (zarejestrowany) do stosowania u wszystkich gatunków zwierząt i może być podawany doustnie w dawce początkowej 1 ml na 10 kg mc dla cieląt, bydła opasowego i bydła mlecznego. Po miesiącu dawkę preparatu należy obniżyć do 1/2 dawki początkowej. Preparat może być stosowany w zewnętrznym środowisku zwierząt, przy jednoczesnej obecności zwierząt, w postaci oprysku ściółki lub ścian pomieszczeń inwentarskich, jak również w przypadku zmian skórnych. W sytuacji stwierdzenia w mleku zbiorczym dużej ilości komórek somatycznych i/lub bakterii środowiskowych zaleca się, w całym kompleksie przedsięwzięć profilaktycznych, pielęgnację wymienia roztworem w proporcji 1:5 w połączeniu z opryskiem środowiskowym. W przypadku chorób racic zaleca się kąpiele w stężeniu 1:10.

Wstępne obserwacje nad zastosowaniem EM – Probiotyku w problemowym stadzie krów
Badania zostały przeprowadzone w rodzinnym gospodarstwie rolnym, w stadzie 38 krów mlecznych rasy nizinno czaro-białej z dolewem krwi HF. Zwierzęta utrzymywane były w systemie stanowiskowym, żywione wyłącznie paszami opartymi na własnej produkcji (kiszonka z kukurydzy, sianokiszonka, pasze treściwe, dodatki mineralno-witaminowe). Średnia wydajność w stadzie obliczona dla 305 – dniowej laktacji wynosiła w 2012 roku 8456 kg mleka o zawartości 4,43% tłuszczu i 3,27% białka.
W badanym stadzie zdiagnozowano następujące problemy zdrowotne: subkliniczna i kliniczna ketoza, zaburzenia płodności, problemy dermatologiczne, wzrost liczby komórek somatycznych oraz odnotowano częste upadki krów w okresie okołoporodowym. Na 38 krów w stadzie, 17 sztuk nie było zacielonych z powodu braku rui lub wczesnej śmierci zarodkowej (do 50 dnia ciąży). U nowonarodzonych cieląt obserwowano przykurcze mięśniowe oraz wysoką zachorowalność na choroby układu pokarmowego i układu oddechowego, efektem czego była ich wysoka śmiertelność (40%).
Zastosowano dodatek żywieniowy EM-Probiotyk, początkowo w postaci wlewów dożwaczowych po 400 ml, a po 2 tygodniach dawkę zmniejszono do 150 ml. W trakcie podawania preparatu u krów zaobserwowano lepszy apetyt, większą wydajność mleczną i zmiany składu mleka (tabela 1. i 2.)

tab. 1. wyniki miesięcznej wydajności mlecznej (na podstawie RW-1 i RW-2)

tab. 2. wydajność mleczna w poszczególnych grupach laktacyjnych [kg] (na podstawie RW-1 i RW-2)

Wraz ze wzrostem dziennej wydajności mlecznej zmniejszyła się zawartość tłuszczu w mleku oraz obniżył się wskaźnik tłuszcz mleka/białka mleka. To pośrednio wskazuje na zmniejszenie poporodowego deficytu energetycznego i skłonności do subklinicznej lub klinicznej ketozy – co zostało potwierdzone badaniem klinicznym. Na początku prowadzonych obserwacji badaniem krwi u 10 krów w okresie poporodowym wykazano subkliniczną i kliniczna ketozę, a po 4 miesiącach podawania preparatu 1 przypadek ketozy. W badaniu hematologicznym krwi obserwowano poprawę wskaźników układu czerwonokrwinkowego, w postaci wzrostu zawartości hemoglobiny i liczby czerwonych krwinek, a nieznacznie natomiast obniżyła się liczba białych krwinek. W badaniu biochemicznym wykazano poprawę funkcji wątroby w postaci wzrostu stężenia albumin, cholesterolu całkowitego i glukozy. Zaobserwowano zmniejszenie o 8,9% ogólnej liczby aminokwasów we krwi spowodowane w największym stopniu obniżeniem zawartości aminokwasów biorących udział w syntezie glukozy (tzw. glukogennych). Stosowanie suplementacji EM-Probiotykiem wpłynęło również na obniżenie stężenia kortyzolu, jako jednego ze wskaźników stresu metabolicznego oraz poprawę wyników reprodukcyjnych (tabela 3.)

tab. 3. zmiany wskaźników płodności

Wnioski
Wstępne badania nad zastosowaniem połączenia żywych drożdży i bakterii, w postaci suplementu żywieniowego dla bydła – EM Probiotyk, są zadowalające. Wymagają jednak przeprowadzenia dalszych specjalistycznych badań na większej liczbie zwierząt. Warto zastosować preparat u cieląt oraz u krów mlecznych w okresie występowania największego stresu metabolicznego tj. zasuszania i początkowego okresu laktacji, w okresie kiedy zapewnienie prawidłowego żywienia nastręcza hodowcom największych trudności. Nie należy traktować preparatu jako „złoty środek”, który rozwiąże wszystkie problemy zdrowotne w stadzie, zwłaszcza te, które wynikają z błędów żywieniowych. Dopiero poprawa dawki pokarmowej krów pod względem ilościowym i jakościowym z jednoczesną kompleksową suplementacją (preparaty mineralne, witaminowe, prebiotyki i probiotyki, żywe drożdże i ich metabolity) może przynieść spodziewane efekty produkcyjne, a w konsekwencji zadowalający wynik finansowy w produkcji mleka i w dłuższej perspektywie poprawę stanu zdrowotnego.

Według amerykańskich danych koszt zastosowania drożdży u bydła mlecznego wynosi 0,12 – 0,15 zł /na sztukę/na dzień, a stosunek korzyści do ceny wynosi 4:1. W przypadku probiotyku zawierającego żywe bakterie koszt zastosowania waha się od 0,15 – 0,45 zł /na sztukę/na dzień a stosunek korzyści do ceny nie został określony.

Źródło:Jan Marczuk¹, Bożena Kiczorowska²,Piotr Brodzki³
1. Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich i Koni; 2. Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii; 3. Katedra i Klinika Rozrodu Zwierząt Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie